 |
| Alfons Mucha |
Alfons Maria Mucha ( ur. 24 lipca 1860 w Iwanczycach, zm. 14 lipca 1939 w Pradze ) − czeski grafik i malarz, jeden z czołowych przedstawicieli secesji i fin de siècle'u.
Twórczość Muchy łączy tradycje bizantyjskie i współczesne. Znakiem rozpoznawczym Muchy są grafiki kobiet w stylu belle époque – wyidealizowana postać pięknej kobiety otoczonej naręczem kwiatów i liści, symbolami i arabeskami.
Alfons Mucha był jak wiadomo jednym ze Strażników Słowiańskiej Wiary Przyrodzonej, z urodzenia Czechem, jak wszyscy w tamtych czasach związany był z całą Słowiańszczyzną w obszarze Austro-Węgier, także z Galicją, a od końca I Wojny Światowej przede wszystkim z wolnymi Czechami, Morawami i Słowacją. Miał tez związki z Krakowem. Jego twórczość stanowi jeden z symboli secesji, znany jest głównie dzięki właśnie swoim pracom o charakterze dekoracyjnym i użytkowym.
 |
| Alfons Mucha - Trappistina |
Ojciec Muchy był urzędnikiem sądowym. W 1871 Mucha rozpoczął naukę w gimnazjum, ale przed jej ukończeniem musiał wrócić do rodzinnej miejscowości i objąć stanowisko pisarza sądowego. Przygotowywał amatorskie przedstawienia teatralne, malował dekoracje i plakaty, projektował zaproszenia. Z tego okresu pochodzi jego pierwsza znana praca – pastel przedstawiająca Joannę d'Arc na stosie.
W roku 1879 bezskutecznie starał się wstąpić na Akademię Praską. Wyjechał do Wiednia, gdzie zatrudnił się w najbardziej znanej pracowni zajmującej się projektowaniem dekoracji teatralnych -
Burghardt-Kautsky-Brioschi. Spędził trochę czasu w Mikulowie, gdzie na zlecenie hrabiego Karla Khuen-Belassiho restaurował jego kolekcję oraz malował portrety, pejzaże i freski. Dzięki mecenatowi brata owego hrabiego będącego pod wrażeniem jego talentu podjął w latach 1885-1886 studia na Akademii Sztuk Pięknych w Monachium. Następnie wyjechał do Paryża i wstąpił na Akademię Julien.
Ostatecznie zamieszkał w Paryżu. Był to okres rozkwitu impresjonizmu, początków symbolizmu i dekadentyzmu. Mucha przez pewien czas dzielił pracownię z Gauguinem, póki ten nie wyjechał na Karaiby. W tym okresie Alfons Mucha zaczął już precyzować swoje poglądy na temat własnej sztuki i jej wizji.
 |
| Alfons Mucha |
W 1892 razem z Georges'em Rochergrosse'em Mucha otrzymał zamówienie na ilustracje do
Scènes et èpisodes de l'histoire l'Allemagne Seignobosa.
Zamówienie na plakat teatralny do sztuki
Gismonda Victoriena Sardou, w wielkim pośpiechu złożone przez aktorkę Sarę Bernhardt na 1 stycznia 1895 roku, przyniosło nieznanemu dotychczas artyście sukces i sławę jednego z największych twórców secesji. Mucha miał wówczas 35 lat.
Mucha tworzył odtąd projekty graficzne na zamówienie – plakaty reklamowe, kalendarze, karty dań, okładki i tytuły czasopism. W 1898 w nowej pracowni ilustrował poczytne i eleganckie czasopisma zaczął publikować serie swoich grafik, przeznaczonych na pocztówki oraz
panneaux décoratifs – serie obrazów drukowane na jedwabiu, które składały się z kilku grafik oscylujących wokół jednego tematu przewodniego (np. pory roku, kwiaty itp.) i przeznaczone były głównie dla kolekcjonerów. Dekorował pawilon Bośni i Hercegowiny na Wystawę Światową w Paryżu. Wraz z Jamesem Whistlerem założył małą szkołę malarstwa
Carmen, gdzie obaj uczyli.
Punkt zwrotny w jego karierze to przełom lat 1894/95. Ukazują się wtedy jego pierwsze plakaty dla Sarah Bernhardt, ubóstwianej diwy paryskiego świata teatralnego. Plakat do
Gismondy okazuje się sensacją: wąski, pionowy, prawie naturalnej wysokości człowieka format, delikatne pastelowe kolory i boska Sarah:
w aureoli kwiatów, dumnie wyprostowana i pewna swojej urody. Paryżanie, by zdobyć egzemplarz plakatu przekupują plakaciarzy; Mucha z dnia na dzień staje się sławny; aktorka podpisuje z nim 5-letni kontrakt na projekty scenografii, kostiumów i plakatów.
Mucha tworzy odtąd projekty graficzne na zamówienie. Są to: plakaty reklamowe, kalendarze, etykiety, karty dań, biżuteria, okładki i tytuły czasopism oraz
panneaux décoratifs – cykle obrazów drukowane na jedwabiu, które składały się z kilku prac oscylujących wokół jednego tematu przewodniego (pory roku, pory dnia, kamienie szlachetne) i które przeznaczone były głównie dla kolekcjonerów. Mucha projektuje także wnętrza (m.in. salon jubilerski Georgesa Fouqueta), artyści bowiem chcieli tworzyć nie tylko dla galerii czy salonów sztuki, lecz,
zgodnie z ideami angielskich teoretyków Williama Morisa oraz Johna Ruskina,
upiększać całe codzienne otoczenie człowieka, projektując wnętrza, latarnie uliczne, wejścia do metra, meble, tkaniny, sprzęty domowe, opakowania… Świat człowieka miał się wypełnić pięknem. (A. Osęka)
Mucha zostaje członkiem Salonu Stu (1895), ma pierwsze indywidualne wystawy, za wkład w paryską Wystawę Światową zostaje w 1900 roku mianowany kawalerem Orderu Legii Honorowej.
Jego sława jako mistrza sztuki użytkowej była tak powszechna, a liczba zamówień tak ogromna, że Mucha wpada na pomysł wydania podręcznika dla rzemieślników-artystów. Książkę
Documents décoratifs (1901) zawierającą wzory ornamentów wraz z propozycjami ich zastosowania w praktyce sprzedawano do szkół i bibliotek w całej Europie, a pomysły i rozwiązanie Muchy tam zawarte są do dziś powielane.
Od roku 1901 był odpowiedzialny za dekoracje, kostiumy i plakaty dla Bernhardt w
Theatre de la Renaissance. W roku 1902 opublikował zbiór wzorów swoich ornamentów wraz z propozycjami ich zastosowania w praktyce.
 |
| Alfons Mucha |
Popyt na dzieł Muchy – pisze Ronald F. Lipp –
utrzymywał się dzięki wyjątkowości i atrakcyjności jego rozpoznawalnego na pierwszy rzut oka stylu – le style Mucha –
który stał się wizytówką francuskiej secesji. Figurą centralną twórczości artysty jest kobieta – symboliczna personifikacja
duszy świata. Anielsko piękna, zmysłowa, długowłosa, wyidealizowana wpisana jest w kompozycje płynnych miękkich linii, symboli, znaków, roślinnych ornamentów. Niezwykłe jest jej spojrzenie:
nieco zamglone, zupełnie jakby właśnie wracała do świadomości, tak jak to się dzieje w momencie przebudzenia, na granicy światów…
Jego sława nie ogranicza się tylko do Europy. W 1904 roku wyrusza w pierwszą podróż do Ameryki, gdzie jest anonsowany jako
największy mistrz sztuki zdobniczej na świecie. Kolejne podróże do Ameryki odbywa z żoną, którą poślubił w 1903 roku; w Nowym Jorku rodzi się córka Muchy – Jaroslava (1909), sześć lat później jego syn – Jiři.
Będąc u szczytu popularności artysta opuszcza Paryż i przenosi się do kraju swojej młodości (1910). Odchodzi wtedy od wcześniejszej formuły swojej sztuki, angażując się, zgodnie z patriotycznymi ideałami, w problemy swojego narodu. Tworzy malowidła ścienne w gmachu Obecní dům, projektuje m.in. godło, znaczki i banknoty nowo powstałego państwa i monumentalny cykl
Epopeję słowiańską, który uważał za swoje największe osiągnięcie. Wielkoformatowe (20 kompozycji o wymiarach 6 x 8 m) obrazy ukazujące wydarzenia, które wpłynęły na kształtowanie się odrębności Słowian, Mucha przekazał czeskiemu społeczeństwu – dziś można je oglądać w miejscowości Moravský Krumlov. W ramach zbierania dokumentacji do
Epopei odwiedził także Polskę (1903).
 |
| Alfons Mucha - Taniec |
Po powrocie do ojczyzny w 1910 r. Mucha odszedł od wcześniejszej formuły swej sztuki. Zaangażował się, zgodnie z patriotycznymi ideałami, w problemy swego narodu pozbawionego niepodległości. W tym czasie zrealizował m.in. plakaty związane z organizacjami społecznymi, ludowymi, kultywującymi rodzimą tradycję i język, świadomość tożsamości (np. dla czeskiego Towarzystwa „Sokół”, Morawskiego Chóru Nauczycieli czy propagujący zbiórkę funduszy na edukację w języku czeskim – Loteria na rzecz Jedności Narodowej).
Obrazy olejne, m.in. portrety dzieci artysty, to przede wszystkim kompozycje wyrosłe z bliskiego Musze symbolizmu. Wśród nich szczególne miejsce zajmują olejne studia do monumentalnego cyklu Epopeja słowiańska (od 1912). Na kolejnych płótnach ukazane zostały wydarzenia, które wpłynęły na kształtowanie się odrębności Słowian, lecz jednocześnie, jak określają badacze, „obrazy te, to nie tylko historyczne ilustracje, ale też malarskie medytacje na tematy o zasadniczym dla człowieka znaczeniu”. Wielkoformatowe obrazy tego cyklu, Mucha ofiarował społeczeństwu (20 kompozycji o wymiarach 6 x 8 m). Obecnie eksponowane są na zamku w miejscowości Moravský Krumlov. Patriotyzm Muchy dokumentują również jego dzieła o charakterze użytkowym, wykonywane nieodpłatnie, do których należą m.in. projekty godła państwowego oraz banknotów i znaczków pocztowych z 1918 r. dla nowo powstałej Republiki Czechosłowacji.
 |
| Alfons Mucha - Słowiańskie Kupalia |
Mucha wykonywał zdjęcia w naturalnym świetle, sam je wywoływał i robił odbitki. Po powrocie do Czech artysta zaczął fotografować grupy postaci, gesty, zaaranżowane do określonej kompozycji. Na niektórych zdjęciach pojawia się on sam, pozujący do któregoś ze swych obrazów.
Styl Muchy, powszechnie znany głównie z jego plakatów i dzieł o charakterze dekoracyjnym, powstałych przede wszystkim w paryskim okresie jego twórczości, utożsamiany był nie raz z pojęciem Art Nouveau. Płynność, dekoracyjność linii budujących postaci ludzi, rośliny, ornament oraz typ pięknej, wyidealizowanej kobiety, najczęściej o bujnych, długich włosach stanowiły jego nieomylnie rozpoznawalne elementy. Nowatorskie rozwiązania w zakresie plakatu reklamowego uczyniły z artysty ojca nowoczesnej reklamy. Jednak obecna wystawa, prezentując bogaty dorobek artysty, nie zamykający się przecież w czasie trwania secesji, ukazuje zmiany stylistyczne, formalne, krąg podejmowanych tematów w ciągu całego życia artysty.
 |
| Alfons Mucha |
W jego twórczości, wspólne pozostaje dążenie do uszlachetniania poprzez dotknięcie sztuki wszystkich obszarów życia. Prace Muchy odzwierciedlają idealizm artysty, wiarę w wyjątkową rolę sztuki zarówno w życiu jednostki, jak i w dziejach narodów i ludzkości. Sztuki – mającej pomagać w zrozumieniu przeszłości, stawiającej pytania o przyszłość, sztuki – wnoszącej piękno nierozerwalnie połączone z dobrem.
W 1992 r. powstała The Mucha Foundation, powołana przez spadkobierców artysty, synową Geraldine i wnuka Johna. Fundacja działa w imieniu The Mucha Trust, który jest właścicielem kolekcji rodziny Muchy, największego i najpełniejszego zbioru dzieł Alfonsa Muchy na świecie. Z inicjatywy Fundacji w 1998 r. utworzone zostało w Pradze Muzeum Muchy. Dzięki działalności Fundacji i licznym organizowanym wystawom, wizerunek tego czeskiego artysty, należącego do najszerzej znanych na świecie, staje się coraz pełniejszy.
 |
| Alfons Mucha - Bogini Zimy |
Ożenił się w 1906 z Marią Chytilovou. W 1909 został wybrany do namalowania serii fresków
Obecní dum w Pradze, po czym zaczął planować stworzenie dzieł, które mogłyby upamiętniać najważniejsze wydarzenia z historii jego narodu.
Po 1910 roku tworzył cykl
Epopeja słowiańska, prezentując panoramiczną historię Słowian. Przedsięwzięcie finansowane było przez milionera z Chicago, Mucha zakładał, że wykonanie projektu zajmie mu 5-6 lat, praca się jednak przeciągnęła do osiemnastu lat, podróżował w tym celu do Rosji, Polski, Serbii i Bułgarii. 1 września 1928 podarował swoje dzieła miastu Praga. Cykl obejmował dwadzieścia płócien o rozmiarze 24 na 30 stóp, ilustrował wydarzenia od prehistorii aż do XIX wieku. Czeska krytyka oceniła jednak cykl jako reakcyjny akademizm, a jego temat jako nacjonalistyczną interpretację faktów, choć w Stanach Zjednoczonych prace podziwiane były entuzjastycznie. Płótna były wystawione w miejscowości Moravský Krumlov, obecnie są w Pradze w budynku Galerii Narodowej.
Wrócił do ojczyzny w 1913 roku.
Gdy rozpoczęła się pierwsza wojna światowa, artysta nie przerwał pracy. Zajął się wówczas projektowaniem biżuterii oraz rzeźb. Jego sława dotarła również do USA, gdzie tworzył ilustracje dla amerykańskich czasopism. Założył tam Amerykańską Społeczność Słowiańską.
Resztę swego życia Mucha spędził tworząc dzieła, którym krytyka zarzucała anachronizm. W 1931 namalował witraż dla nowej kaplicy arcybiskupiej w katedrze św. Wita w Pradze. W 1938 rozpoczął pracę nad tryptykiem
Wiek rozumu,
Wiek mądrości i
Wiek miłości, którego nie udało mu się skończyć. Zmarł załamany w kilka tygodni po wkroczeniu wojsk hitlerowskich do Pragi, po przesłuchaniu przez gestapo. Miał 79 lat. Został pochowany na Slavinie na Wyszehradzie w Pradze.
Zaprojektował czechosłowackie godło państwowe oraz pierwsze znaczki i banknoty.
Sensację wywołało w Czechach niedawne odkrycie całego zbioru nieznanych dotąd dzieł Alfonsa Muchy, poświęconych tematyce wolnomularskiej. Dzieła te przez 60 lat przechowywała w ukryciu pewna czeska rodzina, aby uchronić je najpierw przed NSDAP, a następnie przed władzami komunistycznymi. Uratowany w ten sposób zbiór obejmuje obrazy, malowidła i szkice regaliów masońskich oraz symboli przeznaczonych dla czeskich i słowackich lóż. Znalazła się tam także cenna kolekcja zdjęć wykonanych przez Muchę w latach 20. XX wieku.
 |
| Alfons Mucha, biżuteria |
 |
Alfons Mucha, biżuteria
Alfons Mucha, witraż w kościele Św. Wita w Pradze |
